Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła stanowi już standardowe rozwiązanie w nowym budownictwie – pozwala bowiem spełnić progi charakterystyki energetycznej. O nowoczesnych budynkach z wentylacją mechaniczną mówimy często, że są niskoenergetyczne, a nawet już plus energetyczne. Pozwalają one nie tylko obniżyć koszty ogrzewania, ale też poprawiają komfort zamieszkania i jakości powietrza. Czy jednak tego typu wentylacja mechaniczna ma rację bytu w starym budownictwie? Sprawdzamy!
Z tekstu dowiesz się:
- do czego może doprowadzić brak prawidłowej wentylacji w domu,
- dlaczego wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła w starym domu to dobre rozwiązanie,
- z czego składa się rekuperacja,
- czy można zainstalować nieinwazyjną wentylację mechaniczną w domu.
Wentylacja mechaniczna w starym domu – dlaczego warto o nią zadbać?
Trzydzieści i czterdzieści lat temu wciąż panowały socjalistyczne standardy budowy w których, nie uwzględniano pewnych czynników przy zapewnieniu odpowiedniego komfortu mieszkańców. Przez scentralizowany rynek ciężko było o podstawowe materiały budowlane, nie mówiąc już o możliwości kupienia kanałów wentylacyjnych czy armatury łazienkowej.
Wentylacja w starszych budynkach często pozostawia wiele do życzenia, głównie ze względu na olbrzymie różnice w podejściu do budownictwa w przeszłości. Współczesne domy są wyposażone w nowoczesne urządzenia grzewcze, np. pompy ciepła. Projektuje się je także z myślą o skutecznej wymianie powietrza poprzez wykonanie kilku kanałów wentylacyjnych, co zapewnia skuteczną wymianę powietrza. Tymczasem w budynkach starszego typu zazwyczaj znajduje się tylko jeden przewód wentylacyjny, co jest niewystarczające dla efektywnego odprowadzania powietrza.
Brak wentylacji w starym domu może prowadzić do problemów z wilgocią, pleśnią i kumulacji szkodliwych substancji. To natomiast skutkuje zmęczeniem, rozdrażnieniem, a także problemami zdrowotnymi, takimi jak drapanie w gardle, kaszel czy bóle głowy. Co więcej, w domach ogrzewanych za pomocą pieców lub kominków istnieje duże ryzyko zatrucia tlenkiem węgla. Dlatego właśnie warto zadbać o wentylację i skuteczny przepływ powietrza w swoim domu.
Dlaczego wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła w starym domu może być lepsza od naturalnej?
Wentylacja mechaniczna dba o wymianę powietrza w domu wtedy, gdy wentylacja naturalna (grawitacyjna) okazuje się niewystarczająca na panujące warunki. Pod pojęciem wentylacji naturalnej rozumiemy naturalny ciąg, który powstaje na skutek różnicy temperatur między powietrzem na zewnątrz i wewnątrz budynku. Kierunek tego ciągu zawsze będzie z obszaru wyższego ciśnienia (wyższej temperatury) do obszaru niższego ciśnienia (niższej temperatury). W lokalach mieszkalnych i domach jednorodzinnych wentylacja naturalna wiąże się z koniecznością wykonania:
- kominów z pionowymi kanałami sięgającymi ponad dach,
- nawiewników okiennych lub ściennych.
Wentylacja naturalna działa najlepiej, gdy występuje duża różnica ciśnień między powietrzem na zewnętrz a powietrzem wewnątrz pomieszczenia. Dzięki temu powietrze może swobodnie wpadać do środka, a później wydostawać się przez kratki wentylacyjne. Wentylacja naturalna wykazuje więc największą skuteczność zimą, gdy na zewnątrz występuje ujemna temperatura, oraz w trakcie silnie wietrznych dni.
Latem, gdy temperatury powietrza na zewnątrz i wewnątrz budynku są zbliżone, wentylacja naturalna przestaje sprawnie działać. Dodatkowo gorące powietrze wpadające do pomieszczenia jeszcze bardziej podnosi temperaturę w środku. Wentylacja naturalna funkcjonuje więc w sposób mało przewidywalny – jest zależna od warunków wewnętrznych i zewnętrznych. Dlatego najczęściej nie spełnia swojej funkcji i nie odprowadza nadmiaru wilgoci z budynku. Dostarcza też zbyt małą ilość świeżego powietrza. Rozwiązaniem tego problemu może być wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła.
Z czego składa się schemat wentylacji mechanicznej w domu jednorodzinnym i jaka jest zasada działania rekuperacji?
Na rynku istnieje cała gama produktów, które pomogą w usprawnieniu i zapewnieniu wentylacji w starym domu. Rozwiązaniem najbardziej kompleksowym jest instalacja nawiewno-wywiewna z odzyskiem ciepła, nazywana czasem instalacją rekuperacyjną albo rekuperacją. W systemie tym wymiana powietrza jest kontrolowana przez główną centralę wentylacyjną. To urządzenie, które zapewnia potrzebny spręż, aby instalacja mogła poprawnie działać. Ponadto niezbędnymi składnikami takiej instalacji będą:
- Czerpnia powietrza – odpowiednio zabezpieczony otwór wlotowy świeżego powietrza w ścianie zewnętrznej doprowadzający powietrze do centrali.
- Filtr powietrza (część centrali wentylacyjnej) – odpowiada za jakość powietrza oraz czystość urządzenia i instalacji poprzez usunięcie pyłów zawieszonych.
- Wentylator nawiewny (część centrali wentylacyjnej) – jego zadaniem jest pobieranie świeżego powietrza i kierowanie go do sieci przewodów.
- Sieć przewodów – rury wentylacyjne, które prowadzą od centrali do każdego pomieszczenia (o funkcji mieszkalnej), odpowiadają za doprowadzenie powietrza świeżego do pomieszczeń (kanały nawiewne) oraz za odebranie powietrza zużytego (kanały wywiewne).
- Anemostaty – nawiewne zakończenia wentylacyjne umieszczone na suficie lub ścianie w sypialni lub pokoju dziennym. W kuchni czy łazience jest to kratka wywiewna, inaczej wywiewnik. Mają one za zadanie wentylować bezpośrednio pomieszczenia.
- wentylator wywiewny (część centrali wentylacyjnej) – odpowiada za wyrzucenie powietrza zużytego na zewnątrz.
- wymiennik ciepła (część centrali wentylacyjnej) – zimą strumień powietrza wywiewanego z pomieszczeń jest ogrzany. Dzięki wymiennikowi ciepło nie ucieka na zewnątrz, tylko jest przekazywane do strumienia powietrza świeżego, aby wstępnie je podgrzać – dzięki temu potrzeba mniej energii cieplnej na ogrzanie pomieszczeń.
- wyrzutnia powietrza – odpowiednio zabezpieczony otwór wylotowy w dachu lub ścianie.
Rekuperacja z odzyskiem ciepła sprawia, że świeże powietrze cicho i bez ingerencji mieszkańców napływa do pomieszczeń w domu, a powietrze zużyte jest usuwane równie płynnie. Za oba procesy są odpowiedzialne wentylatory pracujące w sposób ciągły, ale z różną wydajnością, w zależności od potrzeb. Wielką zaletą tego rozwiązania jest wymiennik ciepła, zwany rekuperatorem. Bez rekuperatora, zimą wentylator wywiewny usuwałby zużyte i ogrzane powietrze, tracąc zawarte w nim ciepło.
W rekuperatorze strumienie powietrza nawiewanego i wywiewanego mijają się, ale nie mieszają. W prostym procesie wymiany ciepła powietrze wywiewane oddaje ciepło do powietrza nawiewanego. W ten sposób wstępnie je podgrzewa lub ochładza, przez co budynek zużywa wyraźnie mniej energii. Odzysk temperatury to duża przewaga instalacji rekuperacyjnej nad innymi rodzajami wentylacji mechanicznej.
Wentylacja mechaniczna w starym domu – jak ją zaplanować?
Jeśli rozważasz instalację rekuperacji w starym budynku, musisz wziąć pod uwagę kilka kluczowych kwestii. Rozpatrując możliwości wykonania instalacji wentylacji z centralą rekuperacyjną, można dojść do wniosku, że nie w każdym przypadku wykonanie takiej instalacji jest możliwe. Problemem może być trudność w zaplanowaniu skutecznego rozprowadzenia sieci przewodów, brak miejsca na centralę oraz osłabiona konstrukcja budynku, która nie pozwoli wykonać otworów w stropie. Ostatecznie sporym ograniczeniem mogą być także kwestie finansowe, gdyż instalacja rekuperacyjna w starym budynku wymaga znacznych nakładów pracy i pieniędzy. Większość trudności budowlano-konstrukcyjnych można jednak rozwiązać dzięki wykonaniu dokładnego projektu architektonicznego i budowlanego.
Jeśli instalacja rekuperacyjna nie jest możliwa, można zastosować tzw. rekuperację zdecentralizowaną lub lokalną. Nieinwazyjna wentylacja mechaniczna w domu w postaci małych rekuperatorów jest montowana w ścianach zewnętrznych i dobierana indywidualnie do poszczególnych pomieszczeń w domu. Te rozwiązania pozwalają na kontrolowaną wymianę powietrza, ale są mniej efektywne niż centralna rekuperacja. Przy rekuperatorach zdecentralizowanych warto zadbać o ich odpowiedni dobór oraz lokalizację, by zapewnić optymalną wentylację.
